De muziekstijl en dansstijl Flamenco is overduidelijk Spaans en om preciezer te zijn: het zuidelijke gedeelte van Andalusië. De muziek combineert zang, dans, palmas (begeleidend klappen) en gitaarbegeleiding en kent strakke 12- tellen ritmestructuren waarop geïmproviseerd kan worden.
Etymologisch stamt het woord “flamenco” mogelijk uit het Arabisch en is het een samenstelling van ‘falaah’ (landbouwer) en ‘mankoeb’ (rondzwervend). Dat de term Flamenco van arabische herkomst is, is niet verwonderlijk, want de muziek heeft ook sterke invloeden vanuit Arabië. Deze invloeden zijn met de Moren in de vroege Middeleeuwen naar Andalusië gekomen.
Naast sterke Arabische invloeden zijn er invloeden van Iberische, Fenicische, Keltische, Gotische, Byzantijnse, Sefardische, katholiek christelijke en zigeuner culturen.

Hoewel velen de Flamenco zien als zigeunermuziek is dat niet het geval. Ja, de zigeuners hebben een sterke invloed gehad op de Flamenco en ja ze hebben de Flamenco groot gemaakt, desondanks is het geen zigeunermuziek. Er is een zelfs een verschil te horen tussen de flamenco-muziek door zigeuners en het Spaanse flamenco-muziek. De eerste is wat vrolijker.

Geschiedenis Flamenco

De Flamenco is zowel een dansstijl als een muziekstijl.
De muziekstijl is te omschrijven als volksmuziek. Dat houdt in dat de muziek wordt doorgegeven aan de volgende generatie, die er wat aan veranderd door invloeden van buitenaf, die dat weer doorgeeft aan de volgende generatie, die het ook weer wat veranderd door invloeden van buitenaf etc. De muziek evolueert dus als het ware, maar aangezien er niets beschreven stond op bladmuziek etc. is niet te pinpointen wanneer we exact kunnen spreken van de muziekstijl Flamenco.
Algemeen wordt gesteld dat de Flamenco ontstaan is in de 19-de eeuw.
De evolutie is ook te zien in de geavarieerdheid. Er schijnen wel 50 variaties van de dansstijl te zijn. Deze variaties worden Palos genoemd.

Flamenco muziek herkennen

Het ritme van de flamenco bestaat uit 12 tellen, waarom verder gearrangeerd wordt. De basis is een ritmisch geklop door middel van het gebruik van het lichaam of een voor het grijpen liggend voorwerp.
De Flamencomuziek draait om gitaarbegeleiding, klappen (palmas) en zang. Overigens zijn er ook varianten van de flamenco waarbij niet gezongen wordt.
De songtekst is Flamencozang is een soort klaag- en protestzang (onderwerpen: armoede, een gewelddadige dood, liefde en vooral het verliezen daarvan, ziekte, ontheemding, opsluiting en verlies in zijn algemeenheid). Dit wordt over het algemeen gezongen door een solist in de ik-vorm. De teksten zijn echter niet altijd even toegankelijk, cq verstaanbaar.

Muziekinstrumenten Flamenco

Het klassieke beeld van de flamenco-muziekinstrument is de castagnette. Het is echter niet noodzakelijk dat er een castagnette gebruikt wordt.
De flamencogitaar, deze is afgeleid van de Spaanse gitaar. De flamencogitaar heeft een iets kleinere en een wat minder diepe klankkast. Overigens wordt hiervoor ook wel eens gewoon de Spaanse gitaar gebruikt. (Spaanse gitaren hebben in vergelijking met klassieke gitaren vaak bredere hals met in de kop uitsparingen in het hout voor de mechanieken en snaren.)
Voor de verdere omlijsting kunnen dan klassieke instrumenten als fluit, piano, viool en cello gebruikt worden.

Ontwikkeling dansstijl Flamenco

Toen de flamencomuziek zich in een hoog tempo begon te ontwikkelen, volgde de flamencodans al snel. Daar waar bij dansen vaak de voeten en de pasjes erg belangrijk zijn ligt dat bij Flamenco anders. De nadruk ligt op de heup-, torso- en arm bewegingen. Hoewel het bij de voorlopers van de Flamenco nog zo was dat er naakt of topless werd gedanst, bij de Flamencodans zelf was dat niet het geval. Hoe sexy men toen gekleed ging weten we niet, maar de dans zelf was dus wel als sexy te betitelen.

Culturele invloeden op de flamenco

• Romeinen

  De Romeinen heersten over Spanje van de 3-e tot en met de 4- de eeuw. Over de danseressen uit die tijd is het één en ander bewaard gebleven in geschriften. De danseressen dansten naakt met opgeheven armen en castagnetten op het ritme van onder andere handgeklap. Het is echter niet bekend in hoeverre dat dan ook gelijk is meegenomen naar Spanje.

• Grieken

  Uit de tijd dat de Grieken heersten (tweede helft 6-de eeuw) over Zuid Spanje zijn beschilderde gebruiksvoorwerpen gevonden, waaronder die van muzikanten en dansers. Wat daarbij opvalt is vooral het gebruik van de castagnette. Zoals hiervoor al aangegeven, kan het zijn dat dit een Griekse invloed is, maar het kan dus ook een illustratie zijn van het dansen uit die tijd uit dat gebied.

• Zigeuners

  In de 15-de eeuw kwam er een nomadenvolk in Spanje, de zigeuners. Zigeuners zijn oorspronkelijk afkomstig uit India. Deze Indiaase invloeden, uiteraard in de loop der tijd uitgebreid / aangepast zodat er ook een duidelijke de zigeuners-element in zit, werd ingebracht in de Flamenco. De danseressen waren vaak topless.
  De Flamencodans heeft dan ook overeenkomsten met de kathak uit India voor wat betreft arm- en handbewegingen en de plaatsingen van de voeten. Het verschilt van de kathak qua opbouw en voorgang van de dans.

Flamenco dansen

Er is veel ruimte voor improvisatie in de flamencomuziek en het flamencodansen. De dans kenmerkt zich onder andere door de vermenging met muziek. Tijdens de dans wordt “muziek” gemaakt door:

• krachtige stampbewegingen
• klappen
• het gebruik van castagnettes

De dans maakt zoals al aangegeven veel gebruik van het lichaam gepaard gaande met gracieuze armbewegingen (vergelijk met ladystylen uit zuid-amerikaanse dansen).